Шұғаның белгісі (Майлин)
Өте қысқаша мазмұны
Қазақ даласы, XX ғасырдың басы. Екі жолаушы Есімбек байдың ауылына бара жатты. Олардың бірі - Әбдірахман.
Ауылға келгенде Әбдірахман Есімбектің қызы Шұғаны көріп, ғашық болды.
Жастар бір-біріне хат жазысып, көңіл қосты. Бірақ Есімбек қызын кедей жігітке бергісі келмеді. Айнабай деген кісі Әбдірахманды түріктерге жасырын ақша жинап жүр деп жала жапты. Әбдірахманды тұтқындап, қалаға алып кетті.
Шұға ауырып қалды. Әкесі қызының халін көріп, Әбдірахманды қайтартпақ болды, бірақ кеш еді. Шұға өлім алдында:
Жалғыз-ақ арманым бар. Түнеугі көргенде Әбдірахман бір ауыз сөз айта білмеді. Бір көріп сөйлесіп, жаным шығарда, «Шұғам!» деп бетіме бетін тигізсе, бар арманым бітіп, дүниеден армансыз өтер ем...
Әбдірахман қайтып келгенде Шұға қайтыс болған еді. Есімбек қызының құрметіне «Өгіз сойған» деген жерге белгі қойды. Содан бері ол жер «Шұғаның белгісі» деп аталып кетті.
Толық мазмұндама
Мазмұндаманың бөлімдерге бөлінуі – шартты.
Жолаушылар мен жаппастар ауылы
Күздің салқын күнінде екі жолаушы жолға шықты. Олардың бірі - баяншы, екіншісі - отыз-қырық жастар шамасындағы адам. Олар елдің жайлауын қақ жарып, құбылаға қарай бет алды. Жол-жөнекей баяншы серігінен «Шұғаның белгісі» туралы сұрады.
Жолдасы Шұғаның әңгімесін айтып беруге келісті. Ол бұрын осы өңірде жаппас руының ауылы болғанын, олардың ішінде Есімбек деген бай адамның отбасы тұрғанын баяндады.
Есімбектің төрт ұлы мен жалғыз қызы Шұға болды. Шұға ерекше сұлу, ақылды қыз еді.
Шұға десе Шұға. Шұға, өй, шіркіннің өзі де келбетті-ақ еді... ақ құба, талдырмаш, көзі қап-қара, осы, үріп ауызға салғандай еді. Ажары қандай болса, ақылы да сондай. Жеңілдік дегеннің не екенін білген бала емес.
Әбдірахман мен Шұғаның кездесуі
Бір күні жаппастар ауылына Әбдірахман келді. Ол оқыған, білімді жігіт еді. Әбдірахман Шұғаны бірінші рет көргенде-ақ оған ғашық болып қалды.
Әбдірахман мен Шұға алғаш рет ауыл сыртындағы алтыбақанда кездесті. Әбдірахман ән айтып, домбыра тартты. Шұға да оған ғашық болды, бірақ сезімін бірден білдірмеді. Кейін Әбдірахман Шұғаға хат жазды. Хатты Базарбай арқылы жіберді.
Шұға Әбдірахманның хатына жауап жазды. Осыдан кейін екеуі жақындасып, бір-бірін сүйетіндіктерін білдірді. Олардың махаббаты туралы бүкіл ауыл біліп қалды.
Махаббат пен қудалау
Есімбек қызының Әбдірахманмен көңіл қосқанын естіп, қатты ашуланды. Ол Шұғаны Әбдірахманмен кездестірмеуге тырысты. Базарбайды қуып жіберді, ал баяншыны үйіне жолатпады.
Бұл кезде Айнабай деген адам Есімбекке Әбдірахманды жамандап, оның үстінен арыз жазды. Айнабай өзінің қызы Күлзипаны Әбдірахманға қосқысы келген, бірақ Әбдірахман оны қаламады.
Әбдірахман мен Шұғаның кездесулері сирей бастады. Олар бір-біріне хат арқылы ғана хабарласты. Әбдірахман Шұғаға арнап өлең жазды:
Жүзі құбыла, сөзі құран Шұғаның,
Бір Шұға үшін жанды құрбан қыламын.
Кетерімде арманда боп сүйе алмай,
Еңіреп жылап «қалқам» деді-ау шырағым...
Бір күні стражниктер келіп, Әбдірахманды тұтқындап алып кетті. Шұға мен Әбдірахман соңғы рет жолда кездесті. Олар қоштасып, бір-бірімен айырылысты.
Шұғаның қазасы
Әбдірахман кеткеннен кейін Шұға қатты ауырып қалды. Ол тамақ ішпей, төсек тартып жатып алды. Шұға есін танып, сандырақтай бастады. Сандырақтағанда Әбдірахманды айтумен болды.
Шұғаның анасы қызының жағдайын көріп, Есімбекті көндіріп, Әбдірахманды қайтартпақ болды. Бірақ кеш еді. Шұға өлер алдында Әбдірахманға хат жазды:
Әуре боп неге біткен ажар-көрік,
Ішіңе от түсірдің қалқам көріп.
Гүлдену жас өмірде мақсұт боп ед,
Серттесіп, қол алысып, уәде беріп.
Хаты деп ақтық жазған ғашық жардың,
Есіңе ал, дұғаңа мен ынтызармын.
Қош, сау бол, ойнап-күліп жолығармыз,
Астында ақ туының пайғамбардың!..
Шұға қайтыс болды. Әбдірахман қаладан оралғанда, Шұғаның өлгенін естіп, қатты қайғырды.
Шұғаның сүйегін бұрынғы ескі қорымдарына қоймақ болып, Есімбек көшін түйеге теңдеп жөнелді. Келер жыл «Өгіз сойғанның» басына келіп қонған соң ел жиып асын берді. Сонда тұрғызған белгі еді...