Телі өскен ұл (Мұратбеков)
Қысқаша мазмұны
Ресейдің шағын қаласы, 1970-жылдар. Евдокия Филипповнаға ұлы Сергей хат жазып, өзін тапқанын хабарлады.
Сергей інісі Сапармен бірге анасына келді. Ол анасының ескі үйін көріп, жаңа үй салып беруге бел буды. Құрылысшылар іздеп, материалдар жинай бастады.
Көмекке Сергейдің қазақ ағалары Айташ пен Төкеш те келді. Деревня тұрғындары да көмектесуге дайын болды. Сапар мен жергілікті қыз Антонина арасында махаббат оты тұтанды.
Бүкіл ауыл жиналып, асарлатып үй салды. Евдокия қуаныштан жүрегі қысылып, ауруханаға түсті. Дәрігерлер оған таулы жердің ауасы жарамайтынын ескертті.
Үй бітіп, той жасалды. Тойда Евдокияның жүрегі қайта ұстап, ол қайтыс болды.
Бәрінен де өкініштісі бірімізді-біріміз сонша жыл іздеп табысқанымызда, ең болмаса, екі-үш жыл өмір сүрмеді-ау. Кеше бар еді; бүгін міне, жоқ болды. Енді кімге келем бұл жаққа?
Колхоз председателі Сергейді туған жеріне көшіп келуге шақырды. Көкеш деревняда қалып, Вероникаға үйленбек болды. Сапар мен Антонина бір-біріне хат жазып тұруға уәделесті. Сергей анасының бейітіне келіп тұруға, туыстарымен байланысын үзбеуге сөз берді.
Тараулар бойынша толық мазмұндама
Тараулардың тақырыптары шартты түрде қойылған.
Тарау 1. Евдокия мен ұлының кездесуі
Жолаушылар автобусы аудандық шағын қаланың орталық алаңына келіп тоқтады. Жолаушылардың арасында егде жастағы екі әйел - Евдокия Филипповна мен Ефросинья Тихомировна дүкенге кіріп, нейлон жейде сатып алды. Евдокия ұлына сыйлық ретінде алған жейдесін көрсетіп, оның Москва аэропортына ұшатынын айтты.
Ана мен бала құшағы айқасқан... тілшілер жан-жақтан фотоаппараттарын сыртылдатып суретке түсіріп ап жатыр. Айнала тұрған әйелдердің көздерінде жас мөлдірейді. Евдокия өзі де жылап тұр.
Евдокия самолетте отырған кезде қасындағы жолаушылармен танысып, өзінің өмір тарихын айтып берді. Соғыс кезінде ол колхоз малын эвакуациялауға қатысқан, ал кішкентай ұлын сіңлісінің қолына қалдырған. Сіңлісі партия мүшесі болғандықтан, балаларды алып эвакуацияға кеткен, бірақ олар отырған эшелон бомбаланып, із-түзсіз жоғалған.
Соғыс кезінде біздің осы ауылға жиырма жеті сәби келген. Ойланып-толғанып тұратын уақыт па? Өзіміз жетім-жесір болсақ та сәбилерді жаудыратып тағы қайда жібереміз.
Тарау 2. Евдокия мен Сергейдің туған жеріне оралуы
Сергей, Евдокия және Сапар үшеуі деревняға келді. Евдокия өзінің ескі үйін көрсетті. Сергей анасының тұрмысының нашарлығын көріп, жаңа үй салуға бел буды. Олар колхоз председателі Иван Петровичпен кездесіп, құрылыс материалдарын сұрады.
Евдокия ұлына деревнядағы туыстарын таныстырды. Сергей өзінің балалық шағын еске түсіріп, бірақ көп нәрсені ұмытып қалғанын байқады. Кешке Сергей мен анасы есік алдында отырып әңгімелесті.
Сергей мен анасы екеуі сол есік көзіндегі баспалдақта отыр. Екеуі де көп нәрсені айтысып, енді түсініскен саябыр әңгімеге көшкен. Қақпа алдынан көлбеңдеп Вероника өткен, бірақ оған назар аударған бұлар болған жоқ.
Тарау 3. Жаңа үй салу әрекеттері
Сергей құрылысшылар іздеп, аудан орталығына барды. Ол студенттер құрылыс отрядымен және пенсионер шалдардың бригадасымен келіссөз жүргізді. Степанов деген бригадир көмектесуге уәде берді, бірақ кейін ішімдік ішіп, милицияға түсіп қалды.
Сергей Қазақстандағы бауырларына хабарласты. Айташ пен Төкеш көмекке келетін болды. Олар келген соң, үй салудың жобасын жасап, құрылыс материалдарын дайындай бастады.
Достық деген досың сенен жәрдем тілемей тұрғанда, өзің біліп кеп қол ұшын беріп жәрдем жасасаң, оның иығына түскен ауыртпалықты өз иығыңа сап көтеріссең – міне, осынысымен қымбат.
Тарау 4. Сапар мен Антонинаның махаббаты
Сапар деревняда жүріп, сүт фермасында жұмыс істейтін Антонина есімді орыс қызымен танысты. Олар бір-біріне ғашық болды. Антонина Сапарға жүзуді үйретті, ал Сапар оған өзінің ауылы туралы әңгімелеп берді.
Жастардың арасында махаббат өрбіді. Олар кешкісін кездесіп, болашақ туралы армандады. Сапар Антонинаны өз ауылына алып кетуді жоспарлады. Бірақ Антонинаның анасы қызының тым жас екенін айтып, бұл қарым-қатынасқа қарсы болды.
Тарау 5. Көкештің оралуы
Қазақстаннан тағы бір бауыр - Көкеш келді. Ол құрылыс жұмыстарына көмектесе бастады. Көкеш дүкенші Вероникамен танысып, оған ғашық болды.
Көкеш пен Вероника жақындасып, бірге уақыт өткізе бастады. Вероника Көкешті ішімдіктен тыйып, оның өмірін өзгертуге тырысты. Колхоз председателі Көкешке жұмыс беруге уәде етті.
Тарау 6. Евдокияның қайтыс болуы
Жоқ, мама, олай деме, – деді Сергей қабағын түйіп. – Сен ұзақ жасауға тиіссің. Қызық өміріміз енді басталғанда өлемін дегенді айтпашы. Көңілің қалаған уақытта бізге барып, немерелеріңнің ортасында тұратын боласың.
Жаңа үй салу жұмыстары қызу жүріп жатқан кезде Евдокияның жүрегі ұстады. Дәрігерлер келіп, оны ауруханаға жатқызды. Сергей анасының қасында болды, бірақ оның жағдайы күннен күнге нашарлай берді.
Деревня тұрғындары асарға жиналып, бір күнде үйді тұрғызып берді. Бірақ Евдокия жаңа үйде тұра алмады - ол қуаныш үстінде көз жұмды.
Ендігі жерде бұл жақта анаңның бейіті бар, соған келіп тұруың керек. Қаншама туған-туысқандарың барын көрдің, оларды да ұмытуыңа болмайды. Ұмытар болсаң ренжиміз.
Сергей анасының қазасынан кейін қайтуға жиналды. Председатель оны деревняға көшіп келуге шақырды, бірақ Сергей әзірге келе алмайтынын айтты. Көкеш Вероникамен бірге осында қалатын болды. Сапар мен Антонина бір-біріне хат жазып тұруға уәделесті.
Ағайынды төрт жігіт: үш қазақ, бір орыс елдеріне қайтып бара жатты. Олардың артында Вероника мен Антонина қол бұлғап қалды, ал олардың қасында Көкеш тұрды.