Ромео мен Джульетта (Шекспир)
Өте қысқа мазмұны
Верона қаласы, Италия. Монтекки мен Капулетти деген екі әулет арасында ұзақ уақыт бойы өшпенділік болды. Бір күні жас жігіт Ромео Капулетти үйіндегі балда Джульеттамен кездесіп, бір-біріне ғашық болды.
Жастардың сезімі күшті болса да, олардың әулетаралық дұшпандығы жолында үлкен кедергі болды. Джульетта бұл жағдайға қатты қиналды:
Тек сол бір ат деген пәле
Байлап тұрған бағымды.
Сен Монтекки болмасаң
Балым ақтан жарылды.
Монтекки деген немене?
Бетке, иыққа, аяққа, қолға, кеудеге
Солай деп те ат қоя ма?
Ромео досының өліміне себепкер болған Тибальтты өлтіріп, қаладан қуылды. Джульетта ата-анасының қалауымен Париске тұрмысқа шығуға мәжбүр болды. Амалы қалмаған бойжеткен Лоренцо пірәдардан көмек сұрады. Ол берген дәрімен уақытша өлімге ұқсап ұйықтады. Хат жетпегендіктен, Ромео Джульеттаны шынымен өлді деп ойлап, өз өмірін қиды. Оянған Джульетта сүйіктісінің өлі денесін көріп, өзіне қанжар салды. Қайғылы оқиғадан соң екі жақ татуласты.
Перделер бойынша егжей-тегжейлі қорытынды
Перде тақырыптары және көріністердің бөлінуі – шартты.
Перде 1. Қарама-қайшылық және алғашқы кездесу
Монтекки мен Капулетти әулеттерінің қақтығысы
Веронаның екі дүрдей ығайы мен сығайы
Әлімсақтан қырғи қабақ, қым-қуыт дау арасы,
Теке тірес тайталаспен ғұмыр кешіп ұдайы
Бас жарылып, көз шығарып, күнде дал-дұл жағасы.
Верона қаласында екі дұшпан әулет – Монтекки мен Капулетти тұрды. Олардың арасындағы қастық ұзақ жылдар бойы созылып келген. Бір күні Капулеттидің қызметшілері Самсон мен Грегорио көшеде Монтеккидің қызметшісі Абрамды кездестіріп, төбелес бастады. Оларға Бенволио араласып, жанжалды тоқтатпақ болды, бірақ Капулеттидің жиені Тибальт келіп, төбелесті қыздыра түсті.
Төбелес үлкен жанжалға айналып, оған екі әулеттің басшылары да қосылды. Верона қаласының князі Эскал келіп, төбелесті тоқтатты. Ол екі жақты да қатаң ескертіп, енді жанжал шығарса өлім жазасымен қорқытты. Князь кеткен соң, Монтекки мен оның әйелі ұлдары Ромеоның қайда екенін сұрады. Бенволио Ромеоның таң атқаннан бері серуендеп жүргенін айтты.
Капулеттидің үйіндегі бал
Ромео Розалинаға ғашық болып, оның махаббатына жете алмай қайғырып жүрді. Бенволио оны жұбатып, басқа қыздарды кездестіруге шақырды. Сол кезде Капулетти үйінде үлкен бал өткізілетіні туралы хабар келді. Бенволио мен Меркуцио Ромеоны сол балға баруға көндірді, бетперде киіп, танылмай баруды ұсынды.
Капулетти өз үйінде бал ұйымдастырып, оған граф Парис те шақырылды. Парис Капулеттидің қызы Джульеттаға үйленгісі келді, ал Капулетти оған қызының әлі жас екенін, екі жылдан кейін келісетінін айтты. Дегенмен, Парис пен Джульеттаның танысуы үшін оны балға шақырды.
Ромео мен Джульеттаның алғашқы кездесуі
Ромео, Меркуцио және Бенволио бетперде киіп, Капулеттидің үйіне келді. Бал кезінде Ромео Джульеттаны көріп, оған бірден ғашық болды. Ол қыздың қасына барып, онымен сөйлесті және сүйісті. Джульетта да Ромеоға ғашық болды, бірақ кейін ғана оның Монтекки екенін, яғни әулетінің жауы екенін білді.
Махаббат деген, тәйірі, —
Иіс тиіп есеңгірегендей сандырақ,
Ойынның түбі өрт екенін білмес ожарлық,
Көз жасынан көл тұрған бір қасірет,
Мәңгірген ойдан шыққан өнбес мәнсіз қиял бір
Тибальт Ромеоны танып, оған шабуыл жасамақ болды, бірақ Капулетти оны тоқтатты. Ромео Джульеттаның кім екенін білу үшін оның күтушісінен сұрады. Күтуші оған Джульеттаның Капулеттидің қызы екенін айтты. Ромео үшін бұл ауыр соққы болды. Джульетта да Ромеоның Монтекки екенін білгенде қатты қайғырды, бірақ оған деген сезімі өзгермеді.
Екі әулеттің ұл мен қызы көңілдері қосылып,
Опа таппай опат тапты тіпті қыршын жасында.
Сойыл құмар содырлар да қасіреттен тосылып,
Бейуақ тамған бейкүнә қан басу болды ашуға.
Перде 2. Жасырын махаббат және неке
Балкон сахнасы және неке жоспарлары
Бал аяқталғаннан кейін Ромео Джульеттаны қайта көру үшін Капулеттидің бағына кірді. Ол Джульеттаның балконда тұрғанын көріп, жасырынып тыңдады. Джульетта Ромеоға деген сезімі туралы өзімен-өзі сөйлесіп, оның Монтекки болғаны қандай өкінішті екенін айтты. Ромео оның сөздерін естіп, өзін көрсетті.
Ромео, сүйіктім!
Сенің Ромео болғаның
Бақ болмады, сор болды.
Иә безіп әкеңнің бетпақ атынан,
Иә мені әйел қып
Құтқар мынау Капулеттилер торынан.
Екеуі махаббаттары туралы сөйлесіп, бір-біріне сезімдерін білдірді. Ромео Джульеттаға үйленгісі келетінін айтты. Джульетта оған өз күтушісін жіберетінін, егер оның ниеті шын болса, неке қию туралы хабар жіберуін сұрады. Олар таң атқанша сөйлесіп, қоштасты.
Махаббатқа қандай қорған тосқауыл,
Қорқытады оны қандай от-жалын,
Сүйген адам біледі ме үрейді,
Сескентердей соншама сенің әулетің
Деп тұрсың ба дүниенің тірегі!
Таң атқанда Ромео Лоренцо пірәдарға барды. Лоренцо Ромеоның Розалинаға деген сезімі тез өзгергеніне таңданды, бірақ Монтекки мен Капулетти әулеттерін татуластыру үшін бұл некеге көмектесуге келісті. Ромео Джульеттаның күтушісіне Лоренцо пірәдардың монастырінде кездесетіндерін айтты.
Тәуекелсіз махаббат —
Баланың ат ойыны, баксының жыны әншейін
Тәуекелсіз ақыл — оқ-дәрі
Орашолақ сарбаз ұстаса,
Өз қолында жарылып
Өзгеден бұрын өз түбіне жететін.
Құпия некенің ұйымдастырылуы
Джульеттаның күтушісі Ромеоға барып, Джульеттаның жауабын алды. Ол Джульеттаға Ромеоның шын ниетін жеткізді. Джульетта Лоренцо пірәдарға баруға дайындалды. Лоренцо пірәдар Ромео мен Джульеттаның некесін құпия түрде қиды. Ол бұл некенің екі әулет арасындағы дұшпандықты тоқтатуға көмектеседі деп үміттенді.
Некеден кейін Ромео мен Джульетта бір-бірімен кездесуге уәделесті. Ромео түнде Джульеттаның бөлмесіне келіп, онымен бірге болмақ болды. Олар өз махаббаттарының құпия болуы керектігін түсінді, бірақ бір-біріне деген сезімдері күшті болды.
Аяр тағдыр аума-төкпе ең әуелден,
Тағы да құбыл, жарымды
Жат өлкеден тезірек қайтар қасыма.
Қайырлы түн! Бүгін жарған бақыт бүрі
Келесі жол гүл атады.
Лоренцо пірәдар Ромеоға сабырлы болуды, асығыстық жасамауды ескертті. Ол Ромеоға Джульеттаның үйіне түнде баруға көмектесуге уәде берді. Ромео мен Джульетта өздерінің махаббаттарының құпия болып қалатынына және болашақта бақытты болатындарына сенді.
Перде 3. Зорлық және жер аудару
Қайғылы дуэль және Ромеоның жер аударылуы
Ыстық күнде Верона көшелерінде Меркуцио мен Бенволио серуендеп жүрді. Оларға Тибальт пен оның достары кездесті. Тибальт Ромеоны іздеп жүрген еді. Ромео да келіп қалды. Тибальт оны төбелеске шақырды, бірақ Ромео, енді Джульеттаның туысы болғандықтан, төбелесуден бас тартты. Меркуцио мұны қорқақтық деп санап, Тибальтпен өзі төбелесе бастады.
Ромео төбелесті тоқтатпақ болып, екеуінің арасына түсті. Осы сәтте Тибальт Меркуциоға қылышын салып, оны жарақаттады. Меркуцио өліп қалды. Ашуланған Ромео Тибальтты өлтірді. Бұл оқиғадан кейін Ромео қашып кетті. Князь келіп, болған жағдайды анықтап, Ромеоны өлім жазасына емес, жер аударуға кесті.
Лоренцо пірәдар Ромеоға Мантуяға қашып, онда тығылуға кеңес берді. Ол Ромеоға уақыт өте келе князь оны кешіріп, Веронаға қайтаруға рұқсат беретінін айтты. Ромео Джульеттамен қоштаспай кетуге келіспеді, бірақ Лоренцо оған Джульеттамен соңғы рет кездесуге көмектесуге уәде берді.
Ромео мен Джульеттаның неке түні
Джульетта Ромеоны күтіп, оның келуін асыға күтті. Күтуші келіп, оған Тибальттың өлгенін және Ромеоның оны өлтіргенін айтты. Джульетта алғашында Ромеоға ашуланды, бірақ кейін оның жағдайын түсініп, оны қорғай бастады. Күтуші Ромеоның жер аударылғанын хабарлады.
Түнде Ромео Джульеттаның бөлмесіне келді. Олар бірге өткізген алғашқы және соңғы түндерін өткізді. Таң атқанда Ромео кетуге мәжбүр болды. Джульетта оны жібергісі келмеді, бірақ Ромео Мантуяға кетуі керек болды. Олар қоштасып, Ромео Мантуяға қашты.
Париспен күйеуге беру туралы хабар
Ромео кеткеннен кейін Джульеттаның ата-анасы оның бөлмесіне келді. Олар қызының Тибальттың өлімінен қайғырып жылап жатқанын ойлады. Капулетти Джульеттаға жақсы жаңалық айтатынын хабарлады – ол Париспен некелесетін болды. Неке бейсенбіде өтетін болып белгіленді.
Джульетта бұл некеге қарсы болды, бірақ әкесі оны тыңдамады. Ол қызына бағынуды бұйырды, әйтпесе оны үйден қуатынын айтты. Джульеттаның анасы да, күтушісі де оған көмектесуден бас тартты. Күтуші тіпті Джульеттаға Ромеоны ұмытып, Париске тұрмысқа шығуды кеңес берді.
Перде 4. Күрделі шаралар
Джульетта Лоренцо пірәдардан көмек сұрайды
Джульетта Лоренцо пірәдарға барып, көмек сұрады. Ол пірәдарға өзін-өзі өлтіруге дайын екенін айтты. Лоренцо пірәдар оған басқа жол ұсынды. Ол Джульеттаға ұйықтататын дәрі берді. Бұл дәрі оны 42 сағатқа өліктей етіп ұйықтатады. Джульетта дәріні ішіп, өлген болып көрінуі керек еді. Сонда оны жерлейтін болады, ал Лоренцо пірәдар Ромеоға хат жіберіп, оны зиратқа шақырады.
Ұйықтататын дәрі және жалған өлім
Джульетта үйіне қайтып, әкесіне Париспен некелесуге келісетінін айтты. Капулетти қуанып, тойды бейсенбіден сәрсенбіге ауыстырды. Джульетта бөлмесіне барып, ұйықтататын дәріні ішуге дайындалды. Ол өлімнен қорықты, бірақ Ромеоға деген махаббаты күштірек болды. Джульетта дәріні ішіп, төсегіне жатты.
Таңертең күтуші Джульеттаны оятуға келді, бірақ ол оянбады. Күтуші оның өлгенін ойлап, айқайлап жіберді. Джульеттаның ата-анасы, Парис және Лоренцо пірәдар келді. Бәрі Джульеттаның өлгеніне сенді. Лоренцо пірәдар оларды жұбатып, Джульеттаны жерлеуге дайындауды ұсынды. Джульеттаны Капулетти әулетінің қорымына қойды.
Перде 5. Трагедиялық түсінбеушілік және өлім
Ромео Джульеттаның өлімі туралы естиді
Мантуяда Ромео түс көріп, Джульеттаның оны сүйгенін және ол өлі жатқанда оның сүюінен тірілгенін көрді. Оған Балтазар келіп, Джульеттаның өлгенін және жерленгенін хабарлады. Ромео дәрмекшіден у сатып алып, Веронаға қайтуға бел буды. Ол Джульеттаның қабірінде өлмек болды.
Жеткізілмеген хабар
Лоренцо пірәдар Джованни пірәдарды Ромеоға хат жеткізуге жіберді. Хатта Джульеттаның жоспары туралы айтылған еді. Бірақ Джованни пірәдар Мантуяға бара алмады, өйткені оны оба шыққан үйге кіріп кетті деп күдіктеніп, қаладан шығармады. Ол хатты Лоренцо пірәдарға қайтарып әкелді.
Қос өлім және бітімге келу
Ромео Веронаға келіп, Джульеттаның қабіріне барды. Ол қабірге кіргенде, онда Парис те болды. Парис Ромеоны Джульеттаның қабірін қорлауға келді деп ойлап, оған шабуыл жасады. Ромео Паристі өлтіріп, Джульеттаның қасына жатты. Ол Джульеттаны соңғы рет сүйіп, у ішіп, өлді.
Лоренцо пірәдар қабірге келгенде, Париспен Ромеоның өлі денелерін көрді. Сол кезде Джульетта оянды. Лоренцо пірәдар оған Ромеоның өлгенін айтып, монастырьге баруды ұсынды, бірақ Джульетта қабірде қалғысы келді. Лоренцо пірәдар күзетшілердің келе жатқанын естіп, қашып кетті.
Джульетта Ромеоның өлі денесін көріп, оның ернінен у іздеді. Ештеңе таба алмаған соң, Ромеоның қанжарымен өзін өлтірді. Күзетшілер келіп, болған жағдайды көріп, князьді шақырды. Князь, Монтекки мен Капулетти әулеттері келді. Лоренцо пірәдар оларға барлық шындықты айтып берді.
Қайдасыңдар Капулетти, Монтекки
Қайырымсыз бір-біріне екі көз,
Егестерің міне енді немен бітті енді
Махаббат өзі жазалады көр сезімді өшпенді
Дау-дамайды тыймақ едім кезінде
Екі бірдей бауырымнан
Айрылдым өзім де.
Монтекки мен Капулетти әулеттері балаларының өлімінен кейін бітімге келді. Монтекки Джульеттаға, ал Капулетти Ромеоға алтын ескерткіш қоюға уәде берді. Князь оларға бұл келісімнің кеш болғанын, бірақ енді бейбітшілік орнағанын айтты.
Бірақ, Ромео мен Джульеттаның
Оқиғасы азалы
Жарық дүние көкірегінде
Мәңгі шер боп қалады.