Пәтер іздеп жүр едік (Әбікенұлы)
Өте қысқаша мазмұны
Алматы, қазіргі заман. Жас жұбайлар пәтер іздеп жүрді. Алты ай бойы жетім бұрышты айналып, маклерлерге жүгіріп, өкшелері опырылып түсті.
Маклерлер қымбат бағаны немесе мүмкін емес шарттарды қойды. Бір маклер әйел он мың теңгеге үш бөлмелі пәтер бар деп алдап, мың теңге алды. Телефон шалғанда қожайын ашуланып, он мың теңгеге тауық кепе де жалдай алмайтынын айтты.
Ақыры ұйғыр әйелден терезесіз, қыртыс қабырғалы, үш метр өлшемді қуықтай бөлме таптылар. Бөлмеде тек екі ескі төсек, билеп тұрған үстел және бір шырақ болды. Көршілер арқылы барлық дыбыс естілді, жарықты өздері басқара алмады.
Бір күні ауылдан қайнағасы келді. Үйдің жағдайын көріп, қайнағасы шошып қалды. Төбеден тамшы тамып, қайнағасының шәйіне түсті. Дастарқанда екі тарақан шағылысты. Қайнағасы үнсіз отырып, кетіп қалды.
Біздің сонда ит кұрлы да құнымыз болмағаны ма?... Лайкасы иті еді. Дәл осы сәт ұйғыр қатын көзіме «Аш қасқырдай» елестеді.
Қожайын әйел қытайдан туыстары келеді деп, жұбайларды қуып шықты. Олар түнде жаңбыр астында көшеге шығып, пәтер іздеуді жалғастырды.
Толық мазмұны
Мазмұнның тарауларға бөлінуі – шартты.
Маклер арқылы іздеу және алдау
Жас жұбайлар Алматыда пәтер іздеп жүрді. Алты ай бойы қала көшелерін аралап, жетім бұрышты жеті айналғаннан кейін әңгімешінің өкшесі опырылып түсті. Аяғы ауырып, маймақ жүре бастады, ал келіншегі де отыра кетті.
Құмырсқаның илеуінше қайнаған жетім бұрыштан олардың шамасына лайық пәтер табылмады. Пәтер бар болса да, әкесінің құнын сұрады, маклерлер сөйлесу үшін де кезекке тұру керек екенін айтты. Олар әр маклерге жүгінді: біреулері бір қыз керек деді, енді біреулері екі қыз керек деп талап қойды. Жас отау екенін айтқанда, елу мың теңгеден, үш айдың ақшасын алдын ала тапсыру керек болды. Бөліп тапсыруға рұқсат етпеді.
Сасқан әңгімеші келіншегіне қарады, ол естісе де естімеген боп тұрды. Аппақ бетінің ұшына аздап қан шапши қалыпты, көзінен мұң байқалды. Олар тағы бір маклерге жүгірді. Семіз қара келіншек Шаңырақта жас отбасын тұрғызатын үш бөлмелі жаңа үй бар деп хабарлады, он мың теңгеге.
Келіншегі қожайынмен бірге тұрмайтынына қуанды. Әңгімеші мың теңге төледі, маклер телефон нөмірі мен аты-жөнін берді, Сұлушаш тәте жіберді деп айтуды тапсырды. Қолы дірілдеп, телефон құлағын бұрады. Ар жағынан ер адамның барылдаған жуан дауысы шықты.
Он мың теңгеге тауық кепе де жалдай алмайсың, бауырым, – деді де телефон тұтқасын тастай салды. Ашудан жарылардай мелшиіп тұрдым да қалдым. – Әкеңнің-ай, маклер алдапты
Қорқынышты бөлме: үйсіз қалудың бағасы
Тозығы жеткен маршрутканың ішіне есіктен ытқып шығардай сығылып әрең сыйды, қонақтаған тауықтай бір-бір аяғын көтеріп тұра қалды. Маршрутка қиралаңдап жетім бұрышқа қарай келді. Ойы әлгі алдамшы әйелді тауып алып, сазайын тарттыру болды. Маклер әйел сужұқпастың өзі екен, олардың қайтып келетінін білгендей тайып тұрыпты.
Көше бойымен әр дарбазаға жалтақтай қарап, барлап келді. Бір кезде пәтер жалдаймын деген жазу көзіне шоқтай басылды. Қожайын ұйғыр әйел екен, оларды суық қарсы алды. Айнадай жарқыраған жап-жаңа үйдің қарсы алдындағы тозығы жеткен үлкен үйдің іші сасық исі мүңкіген қараңғы дәліз екен. Таусылып болмайтын бұрылмасы көп дәліздің түбіне барып бір-ақ тірелді.
Қыртыс есікті шалқалай ашты, үш аттап төрге жетті, құлашын жайып едім, саусақтарының ұшы қабырғаға тиді. Сол жақ бұрышқа ұзынынан екі төсек қойылыпты. Төсек емес, үсті-үстіне қиюластырып, кірпіші, шөркесі аралас бірдемелердің үстіне жатқызып қоя салған тақтай екен.
Қоян екеш қоян да інін дәл бұлай қаза алмас-ау, сірә!? Қыртыс есікті шалқалай ашты, үш аттап төрге жеттім, құлашымды жайып едім, саусақтарымның ұшы қабырғаға тиді.
Үлкен бір залды келсін-келмесін, иттің ұясындай қылып сансыз бөлмелерге бөліпті. Тақтаймен бөлсе бір сәрі, қыртыспен қиюластыра беріпті. Соның керегеге тірелген соңғы қуысы оларға бұйырып тұр. Саңылауларының ар жағында пәтершілердің қарасы анық көрінді. Сол сәт арғы беттен сәбидің шырқырап жылаған ащы үні естілді.
Терезе жоқ... Терезесі жоқ үй де болады екен-ау, ә. Жалғыз шырақты жағып-сөндіру құқы бізден бұрын келгендіктен көршімізде болды. Сол себепті жарықты сөндіруге бата алмадық.
Қожайын әйел киіп кетті, он мың теңге деп, тез шешуді талап етті. Келіншегі маған қарады, мен келіншегіме қарадым. Екеуінде де үн жоқ. Қария күлімсіреп басын шайқап қояды. Келіншегі аяғы ісіп кетті деп, жетім бұрышқа енді бармай-ақ қоюды өтінді. Әңгімеші келісті деп жауап берді.
Келіншегі сылқ-сылқ күліп, бір нәрсе жетіспейді деді. Әңгімеші бұл үйде ештеңе жоқ деп жауап берді. Кенет жарық жалп етіп сөне қалды. Келіншегі өзі өшірген екен, терезе жоқ екенін тапқызғысы келді. Қыртыс қабырғаның ар жағынан еркек дауысы шықты, бала қорқады деп жарықты жағуды өтінді.
Ұят пен қиындықтар: қайнағаның сапары
Қырсықтың көкесін жатарда көрді, екі адам еркін айнала алмайтын куықтай бөлме, ермек етерлік дәнеңе жоқ. Жалғыз шырақты жағып-сөндіру құқы бізден бұрын келгендіктен көршіде болды. Сол себепті жарықты сөндіруге бата алмады. Ерте ұйықтайын десе, біреу-міреу қыртыстың саңлауларынан сығалап тұрған секілденді де, киімін шешуден арланды.
Амалсыз бір төсекке қырымызбен қысылысып жатты. Ұйқы келер емес, жалмауыздың жалғыз көзіндей жарқыраған шырағы құрғыр көзін талдырып жіберді. Көршінің жас нәрестесі жағы талмайтын жылауықтың өзі екен. Қарсы бөлмеде жатқан ақсақал күрк-күрк жөтеледі. Оған есік жақтағы құрылысшы жігіттер соғыстырған рөмке сыңғыры, бір-біріне сөз бермей гәукіген ащы дауыстары қосылды.
Бір күні кеште досы келді. Бұл олар бас құрап үй болғалы келген тұңғыш қонақ еді. Сол себепті бір жағынан қуансақ, бір жағынан қатты қысылды. Келіншегі көрші әйелден қарызға ет сұрап алыпты. Дастарқанның үсті жайнап кеткен екен. Енді ауыз тие бергенде, қыртыс есікті біреу жұлқып ашты. Қожайын әйел екен, дүрсе қоя берді.
Үшеу болып алыпсындар деп айыптады, үйді қоқсытып жіберіпсіңдер, түнімен темекі шегесіндер бұрқылдатып деді. Әңгімеші қадірлеріңді кетіргенше сөйтпейсіндер ме деп жауап берді. Қожайын есікті тарс еткізіп жапты да бұлқан-талқан болып шығып кетті. Досынан ұялып, кірерге тесік таппай тұрды. Келіншегі сыр білдірмегенсіп, жымиып күліп қояды.
Қуылып, жаңбыр астында қайта іздеу
Бір күні ауылдан қайнағасы келді. Шай ішіп отырды, шабаданның қаудырлаған дыбысынан басқа тырс еткен дыбыс шықпады, ешкімде үн жоқ. Бір кезде үйдің төбесінен тамшы тама бастады. Отқа қақтаса да, тер шықпайтын тандырдай денесін суық тер басты.
Қайнағамның ыдысына тамшы тамыза көрме деп Алладан іштей тілей бергенім сол-ақ екен, кесенің дәл қасына тамшысы түскірдің тамып-ақ кеткені... Маңдайымнан сұп-суық тер бұрқ ете қалды.
Қайнағасы шәйді сылқ еткізіп іше салды. Келіншегі біз келгелі жаңбыр бірінші рет жауды ғой деп дүңк еткізді. Жүзі бұлт бүркеген күндей күреңіте қалыпты. Көзінің үсті домбығып, ұзын кірпіктерінің ұшынан мөлдір тамшы ыршығалы тұр. Дастарқанның екі шетінен екі тарақан пайда болды да, қарама-қарсы жорғалай жөнелді. Келіншегі шөгіп барады.
Оның көз жасы менің жүрегіме, жүрегімнің ішіндегі өзекке тамшылап жатқандай. Мен оны жылату үшін алып па едім!? Ай мен күндей жарқыраған сұлу келіншек... көз алдымда жылап отыр.
Қожайын әйел келіп, қытайдан отыз шақты ұйғыр туысқандары келе жатыр, олар келем дегенше пәтерлерді жөндетіп қою керек деді. Олар жатқан бөлмеге Лайкасы жатады деді. Лайкасы иті еді. Біздің сонда ит құрлы да құнымыз болмағаны ма деп ойлады. Сен бізді кім деп тұрсың деп айқайлады. Қожайын онда бүгін кетіңдер деді де шығып кетті.
Біз көшеміз... Ағам жоқ, кетіп қалыпты!? Осы сөз маған «ағам өліп қалыпты» дегендей қайғылы әрі аянышты естілді.
Көшеге жүгіріп шықты, жаңбырдың астында біреу тар кешені бойлап бара жатқандай. Қайнағасы емес пе екен деп ойлады, бірақ айқайлай алмады. Төңіректі шарлап қайнағасын таба алмай, үйге қайтып келді. Көрпені буып-түйіп, иығына салды да, шабаданды бір қолына ұстап, сыртқа беттеді. Келіншегі соңынан еріп келді.
Жаңбыр төпеп тұр. Түнделетіп жаяу келеміз, иығымда көрпе-жастық, қолымда шабадан... Аялдаманың астында жаңбырдан паналап тұрмыз... Пәтер іздеп жүрміз...