Пәтер іздеп жүр едік (Ерболат)
Өте қысқаша мазмұны
Қазіргі заман, Алматы қаласы. Жас жұбайлар пәтер іздеп, жетім бұрышты аралап жүрді.
Көптеген делдалдар оларды алдады, бағалар өте қымбат болды. Ақыры Барахолка маңынан он мың теңгеге терезесіз, қыртыс қабырғалы тар бөлме тапты. Бөлме өте нашар еді - төбесі ашық, көршілердің дауысы естіліп тұратын.
Бір күні қайнағасы келіп, олардың жағдайын көріп шошыды. Төбеден тамшы тамып, дастарқанға да түсті. Келіншегі ұялғанынан жылап жіберді. Қайнағасы хабарсыз кетіп қалды. Кейін ұйғыр қожайын әйел келіп, туыстары үшін бөлмені босатуды талап етті.
Сен бізді кім деп тұрсың? — Онда бүгін кетіңдер... — Кетсек кетеміз! Немене, сенен басқада үй жоқ па екен? Біз көшеміз... Лайкасы иті еді. Біздің сонда ит құрлы да құнымыз болмағаны ма?!
Түнде жаңбырдың астында заттарын көтеріп көшеге шықты. Аялдамада тұрып, жаңа пәтер іздеді. Бір адам телефонмен сөйлескенде көп шарт қойды, баяндаушы ашуланып боқтап тастады. Олар қараңғы түнге сіңіп, тағы да пәтер іздеп кетті.
Толық мазмұны
Тараулардың бөлінуі шартты түрде жасалған.
Пәтер іздеу және делдалдардың алдауы
Жас отау Алматыда пәтер іздеп жүрді. Баяндаушы келіншегімен бірге қаланы алты айналып, жетім бұрышты жеті айналды.
Алматыны алты айналып, жетім бұрышты жеті айналғанда өкшем опырылып түсті. Енді маймақ жүріске бастым, аяғым ауырды деп келіншегім отыра кетті. Пәтер іздеп жүр едік...
Жетім бұрыштан лайықты пәтер табылмады. Табылған үйлердің бағасы қымбат болды, делдалдар сөйлесу үшін де кезекке тұруды талап етті. Олар әр түрлі шарттар қойды: кейде бір қыз керек, кейде бір жігіт керек, кейде екі қыз керек деді. Жас отауға елу мың теңгеден, үш айдың ақшасын алдын ала тапсыруды талап етті. Бөліп тапсыруға келіспеді.
Сұлушаш тәте деген қара келіншек «Шаңырақта» он мың теңгеге үш бөлмелі жаңа үй бар деп айтты.
Жас отау мың теңге төлеп, телефон нөмірін алды. Бірақ Сәкен аға деген адамға телефон шалғанда, ол пәтерді үш күн бұрын өткізіп жібергенін айтты.
Он мың теңгеге тауық кепе де жалдай алмайсың деп айтып, телефонды тастай салды. Делдал алдапты.
Терезесіз бөлмедегі өмір
Ақыры олар ұйғыр әйелдің үйінде кішкентай бөлме тапты. Ұйғыр қожайын әйел оларды суық қарсы алды.
Үй жын сасыған қараңғы дәліздің ең соңғы бөлмесі еді. Бөлме өте кішкентай болды - үш аттап төрге жетуге болатын, құлашты жайса саусақтар қабырғаға тиетін.
Қоян екеш қоян да інін дәл бұлай қаза алмас-ау, сірә?! Қыртыс есікті шалқалай ашты, үш аттап төрге жеттім, құлашымды жайып едім, саусақтарымның ұшы қабырғаға тиді.
Сол жақ бұрышқа ұзынынан екі төсек қойылыпты. Төсек емес, тақтай төсектің біреуінің жартысы есіктің артындағы қабырға арасындағы бос аралыққа кептеліп кіргізіліпті. Үстіне тозығы жеткен, кейбір жерлері сарғыштанып кеткен матрац төселіпты. Оң жақ бұрышқа кішкентай үстел қойылыпты, ол билеп тұрды.
Үлкен залды қыртыспен сансыз бөлмелерге бөліпті. Қыртыс қабырғаның саңылауларының ар жағында көршілер анық көрінді. Қыртыс қабырғаның үстіңгі жағы төбеге бір қарыс жетпей қалыпты, сол ашық аралыққа жалғыз шырақ орнатыпты. Арғы жақ пен бергі жақ сол жалғыз шыраққа тәуелді болды.
Қария пайда болып, олармен сөйлесті.
Қожайын әйел он мың теңге сұрады. Жас отау келісті. Бірақ бөлмеде бір нәрсе жетіспейтінін келіншегі байқады.
Терезе жоқ,– деген әйел дауысы шықты қыртыс қабырғаның ары жағынан. Шырақ жарқ етіп жана қалды. — Терезе жоқ дейді? — Иә, терезе жоқ,– деді келіншегім.
Терезесі жоқ үй болатынын енді білді олар. Жарықты жағып-сөндіру құқы көршілерде болды, сондықтан ерте ұйықтай алмады. Астына бірдеңе салып жатуға еден тым лас еді. Амалсыз бір төсекке қырымызбен қысылысып жатты. Ұйқы келмеді, жалғыз шырақ көзді талдырып жіберді. Көршінің нәрестесі жылады, қария жөтеледі, құрылысшы жігіттер дауыстасты. Мүңкіген иіс, арақтың сасық исі, темекінің түтіні қосылды.
Қайнағаның келуі және ұят сәттері
Бір күні кеште қайнағасы келді. Бұл олардың тұңғыш қонағы еді.
Келіншегі көрші әйелден қарызға ет сұрап алып, тамақ дайындады.
Досы да келді.
Тамақ ішіп отырғанда төбеден тамшы тама бастады. Баяндаушы терлеп, қайнағаның ыдысына тамшы тамыза көрме деп тіледі. Бірақ тамшы қайнағаның шыныдағы шайына тамып кетті. Қайнағасы шәйді сылқ еткізіп іше салды.
Мен қолмен ұстап, көзбен көруге болмайтын, өмірімде тап болмаған тылсым бір бақытсыздық күй кешудемін. Қайнағам тұнжырап, келіншегім жылап отыр, оған жаным ашыды.
Дастарқанның екі шетінен екі тарақан пайда болып, бір-біріне тұмсық түйістірді, шағылысты. Баяндаушы күйіп-жанып бара жатты. Келіншегі жылап отырды.
Аппақ бетінің ұшына аздап қан шапши қалыпты, көзінен мұң байқалады... Ай мен күндей жарқыраған сұлу келіншек... көз алдымда жылап отыр. Мен оны жылату үшін алып па едім?!
Қожайын әйел келіп, қонақтары бар екенін көріп ашуланды. Үшеу болып алыпсыңдар, үйді қоқсытып жіберіпсіңдер деп дүрсе қойды. Қайнағам естіп қалды. Баяндаушы ұялып, кірерге тесік таппай тұрды.
Үйден қуылу және жаңбыр астында іздеу
Қожайын әйел Қытайдан отыз шақты ұйғыр туысқандары келе жатыр, олардың бәрі үйге сыймайды деп айтты. Пәтерлерді жөндетіп қою керек, сол үшін бүгін кетіңдер деді. Лайкасы иті сол бөлмеге жатады деді. Баяндаушы ашуланып, кетсек кетеміз деп жауап берді.
Қайнағасы кетіп қалыпты. Жаңбыр төпеп тұрды. Жас отау заттарын жинап, түнделетіп жаяу жүрді.
Жаңбыр төпеп тұр. Түнделетіп жаяу келеміз, иығымда көрпе-жастық, қолымда шабадан... Көшелер шұрық тесік. Шұқырына аяғыңды малып алсаң суы шалп етіп, тірсегіңнен келеді.
Аялдамада жарнамадан үй жалдайтын адамның телефонын тауып, хабарласты. Телефондағы ер адам көп талап қойды: қонақ келмеу, арақ ішпеу, биік өкше киім кимеу, аяқтың ұшымен басып жүру. Ақырында баяндаушы шыдамай боқтасып жіберді. Жаңбыр астында пәтер іздеуді жалғастырды.
Сіркіреп жауған ақ жаңбыр басылар емес еді. Жас отау қараңғы түн құшағына сіңіп барды. Пәтер іздеп жүрді олар.