Мәңгілік бала бейне (Мұқанова)
Өте қысқаша мазмұны
Қарауыл ауылы, шамамен 1960-шы жылдар. Терең сайға түнде жалғыз шыққан Ләйлә-қыз Аймен сырласып, мұңын шағатын.
Қатира тәтесінің үйінде тұратын қыз күндіз-түні қорлық көріп, жәбір шекті. Бір күні ауылда той болып, Ләйлә өзінің бұрынғы сыныптасы Құмармен кездесті. Құмар қызды биге шақырып, көтеріп алып билегенде, Ләйлә бақытты сәт кешті.
«О, жарық Ай, мүсіркеме сен мені. Мен күнәсіз қыз боламын. Сезімім бүтін, ақылым дұрыс. Бірақ мынау тіршілік дүниесінен безінген жұдырықтай жүрегім кек пен қасіретке толы.»
Ауылда қаралы оқиға болып, адамдар жиналып, зар илеп жатты. Ақ киімді бейтаныс адамдар түнде келіп, мүгедек балаларды жинап, қара машинаға тиеп әкетті. Ләйлә терең сайда Аймен соңғы рет сырласып, науқастанып қалды. Қыз төсек тартып жатып, Айға қарап, мәңгілікке қоштасты да, жан тапсырды.
Қатира тойға дайындалып жүріп, Ләйләнің өлімін жасырмақ болды. Бірақ Қарауылда тағы да жарылыс болып, қаралы топ жақындап келе жатты. Қатира есеңгіреп, Айға қарап: «Ендігі жерде Қарауылдың Айы бұрынғыдай толықсып сән бермейді» деп күбірледі.
Толық мазмұндама
Мазмұндаманың тарауларға бөлінуі – шартты.
Ләйләнің түнгі жалғыздығы
Жым-жырт түнде Ләйлә-қыз терең сайға шықты. Жолында қара жамылған бейне қараңдап, сусып бара жатты. Бейтаныс үрейлі үн өзін адамдар әулетінің рухы екенін айтты. Ләйлә адамзат қасиетіне сенуден қалған еді. Ол тек меңіреу түн мен толықсыған Айды ғана сырлас еткен.
Ай толықсып, Қарауылдың жеріне сән беріп тұрды. Кейде Ләйлә-қызбен, кейде быт-шыт болып айырылып жатқан жерге қарап, есіркей қадалатын. Ләйлә Айға қарап, өзінің жағдайын айтып мұңын шақты.
«Білемін, өспеймін. Құдірет-ау, басқа мазағың жетпегендей, әлі көрсетер қасіретің көп пе? Онан да біржола жоқ етіп неге жібермейсің. Неге, неге?»
Қатираның қатыгездігі
Үйіне қайтқан Ләйлә есік алдында кідіріп қалды. Қатираның дауысынан шошып кетті. Әйел қыздың түнде қайда кететінін сұрап, ұрысты. Ләйлә үндемеді, терең сайда отыратынын ешкімге айтқысы келмеді.
«Мен адам емеспіз бе?» - деп ақырын күбір етті. Сол-ақ екен Қатира ыршып түсті. «Сөзді қара! Адам емеспіз бе, - дейді. Адам сиқы жоқ кейпіңе неге қарамайсың, а?»
Құмармен кездесу
Қарауылда той болып жатты. Қатира Ләйләні тойға алып барды. Қыз басқалардың бақытты екенін көріп, өзінің жағдайына қатты қиналды. Кенет оны Құмар шақырды.
Құмар қызды биге шақырып, көтеріп алып билей бастады. Ләйлә бақытты сәтті бастан кешті. Бірақ бұл қуаныш ұзаққа созылмады. Қыз көзін ашқанда, Құмар жоқ болып кеткен еді. Ол жан-жағына қарап, жігітті іздеді, бірақ таба алмады.
«Жамандықтың белгісі болғым келмейді. Мені аяңдаршы. Мен ел көзіне оғаш, мүгедек болғаныммен, жақсылықты ғана аңсаймын. Мен тек жақсылықты...»
Ләйләнің соңғы түні
Ләйлә ауырып қалды. Төсек тартып жатқан қыз бетіне Ай сәулесі түсті. Ол Айға қарап алғаш рет жымиды. Көптен күткен жан ашырын, сырласын терезе сыртынан байқап қалып, қыз жүрегі елжіреп сала берді.
«Қасірет шеккен жан иесінің жалғыз ғана сырласы өзің екеніңді ұмытпа!» - деді. Ай да, қыз да бір-бірімен ажыраса алмай, бірін-бірі қимай ұзақ аймаласты.
Жап-жарық Ай қыз бен жерді айналып, алыстап барады. Ләйлә-қыздың жанары Айға қадалған қалпы айрылғысы келмеді. Бірақ күш-қуаты таусылып, көзін жұмды. Қатира таңертең қыздың өлі денесін тауып алды. Дәл сол күні Қарауылда тағы да жарылыс болып, жұрт қаралы күйге енді.