Дабыл (Сахиев)
Қысқаша мазмұны
Таң сәрінде ғарыштан келген үлкен тас ауыл үстінен ұшып өтіп, тау аңғарына құлады. Түркітанушы ғалым Жасаған туыстарымен демалысқа келіп, тау шатқалындағы үңгірге барды. Олар үңгір маңынан ғарыштан түскен қара тасты тауып, оның бетінде Талас жазуымен жазылған хабарламаны оқыды.
Хабарламада Күнгей ғаламшарының ғарышкерлері Айға барғанда Талас жазуларын көргендіктері және келешекте жер тұрғындарымен осы тілде сөйлесетіндіктері айтылған екен. Жасаған мұны Астанаға хабарлап, зерттеуге кірісті.
Кейін ауылдық Төлен жалғыз қалғанда аспаннан дәл сол жерге ұшатын нысан келіп қонды. Одан үш адам түсіп, көне түркі тілінде Төленмен сөйлесті. Олар Кит шоқжұлдызындағы Күнгей ғаламшарынан келгендерін айтты.
Тіліңізді, әріптік жүйеңізді ешқашан ұмытпаңыз. Бұл тіл, бұл жазу біздің байланысымызға басты дәнекер болады.
Ғарыш адамдары осылай айтып, қайта ұшып кетті. Кейін академик Балбек Ерқуатұлы басқаратын расытханаға Эридан шоқжұлдызындағы Жарық ғаламшарынан радиохабар келді. Олар да Талас жазуымен хат жазып, жер тұрғындарымен байланыс орнатқысы келетінін білдірді. Балбек оларға жауап жіберіп, елшілерін күтетінін хабарлады. Осылай ата-бабалардың тасқа қашап қалдырған жазулары бүкіл әлемге қазақ халқының ұлылығын танытты.
Тарауларға бөлінген толық мазмұндама
Тараулардың атаулары - шартты.
1-тарау. Метеориттің құлауы және тастағы жазуды ашу
Ғарыштан келіп Жер атмосферасына іліккен созылыңқы тамшы пішінді үлкен тас таң сәрідегі шырт ұйқыда жатқан ауыл үстінен ысқыра ағып өтіп, тау аңғарын жанай ұшып...
Ауыл тұрғындары демалысқа шыққан еді. Олардың арасында түркология саласындағы ғалым болды.
Көлікпен жүрген демалушылар тау аңғарына келіп, үңгірдің жанында киіз үй тіктіріп, демалысқа орналасты. Олардың арасында жасы үлкен ауыл тұрғыны болды.
Көлік жүргізуші де бірге болды.
2-тарау. Үңгірді зерттеу және ғарыштық хабарламаны табу
Жасаған ежелгі қазақ жазуы туралы айтып берді. Ол Талас жазба ескерткіштерін зерттеп келетінін, қазақ тілінде сақталған мұраларды анықтауды мақсат ететінін айтты. Демалушылардың бірі сұрақ қойды.
Ежелгі қазақ таңбасын қайқайсымыз да білуге міндеттіміз... Әріптік таңбасы жоқ ұлт қандай ұлт болмақ?
Жасаған ауыл тұрғындарының тарихты білуін мақтады. Ауыл тұрғыны да ежелгі таңбаларды жақсы білетінін айтты.
Біз атабабамыздың тасқа салып, «Көріңдер», «Біліңдер», «Әрі қарай жалғастырыңдар» деген өсиеттерін орындай алмадық.
Демалушылар үлкен үңгірді көруге шықты. Үңгір шынында да кең болды, мың қой сыйып кететіндей. Жасаған үңгірдің қабырғаларын мұқият қарап шықты, бірақ ежелгі жазулар таппады. Олар үңгірден шыққанда Қазыкен бір үлкен қара тасты тапты. Тас ғарыштан түскен метеорит болды.
3-тарау. Хабарламаны шешу және ғарыш кемесінің келуі
Төлен тас бетінде таңбаларды байқады. Олар тасты сүртіп, таңбаларды анық көрді. Жасаған таңбаларды фотоға түсіріп, оқып аударды.
Жұлдыз аралық жолымыздағы тоғыз ғаламшардан құралған осы бір жұлдыз жүйесіндегі көгілдір кезбешар назарымызды айрықша аударды...
Жазуда Күнгей ғаламшарының ғарышкерлері Талас өзені бойындағы халықтың жазуларын зерттегенін, олармен сөйлесуге дайын екенін хабарлайтын еді. Жасаған бұл жөнінде Астанаға хабарлау керектігін айтты. Кешке ғарыш кемесі келді. Одан үш адам түсті.
Көмекшісі де бірге келді.
Жасаған олармен бірге кемеге мінді. Ертең кенже ұлын алып кетуге келетінін жұбайына айтып қалды.
Бірнеше күннен кейін Жасаған Астанадан хабар алды. Тас Айдан келген екен. Күнгей ғаламшарының тұрғындары Ай бетіне орнатып кеткен тасты үлкен аспан тасы соғып, ғарышқа серпілдіріп жіберген. Ол Жерге түсіп қалған.
4-тарау. Ғарышкерлермен байланыс
Төлен жолда жүрген кезде аспаннан ұшатын денені көрді. Ол тасасына жасырынып, ғарыш кемесінің өзен аңғарына қонғанын байқады. Кемеден үш адам шықты. Олар ақшаңқан киім киген, денелі адамдар болды. Олар тау шатқалдарын, малдарды қарап шықты.
Ғарыш адамдары жалпақ тас бетіне жазу жазды. Төлен оны оқып шықты: олар оны байқап тұрғанын, қорықпауын, тілдесуге шақыратынын жазған еді. Төлен шыға келгенде ғарыш адамдары оны күтіп тұр еді.
Олар көне түркі тілінде сөйлесті. Төлен өзін қазақ деп таныстырды. Ғарыш адамдары оның таңба жазуды білетінін тексерді. Төлен тасқа өз есімін жазды. Олар Кит шоқжұлдызындағы Күнгей ғаламшарынан келгенін айтып, қайтып кетті.
Төлен ауылға қайтып келіп, көргенін ешкімге айтпады.
5-тарау. Обсерваториядан ғарыштық хабарламалар
Алматы маңындағы АсыТүрген жотасындағы Қазақ расытханасында академик жұмыс істеді.
Ол Кит шоқжұлдызынан хабар күтіп жүрген еді. Бір күні расытханада дабыл шалынды. Балбек жерден тыс мәдениетпен байланыс ұстайтын құралдар орнатылған бөлмеге жүгіріп барды. Онда таңба жазумен жазылған хабар келіп түскен еді.
Хабарда Эридан шоқжұлдызындағы Жарық ғаламшарының тұрғындары сәлем жолдап, күнгейліктер қазақтардың ежелгі жазуын жалғастырып келе жатқанын білгенін хабарлайтын еді.
Алдағы уақытта біздің бір топ елшілеріміз Сіздерге барып қайтатын болады. Саусаламатта болыңыздар.
Балбек жауап хабар жолдады. Ол Жасағанға телефон соғып, қуанышты жаңалықты хабарлады.
6-тарау. Ғаламшарлар арасындағы байланыстың дамуы
Жасаған мен Балбек ғарыштан келген хабарлардың маңыздылығын талқылады. Олар атабабалардың тасқа жазып қалдырған мұраларының арқасында қазақ халқының ұлылығы бүкіл әлемге танылып отырғанын мақтанышпен айтты.
Солардың тасқа жазып қалдырған жазба ескерткіштерінің арқасында халқымыздың ұлылығын Жер шары ғана емес, күллі әлем мойындап отыр.
Енді қазақ халқы ғарыш өркениеттерімен байланыс орнатып, ежелгі жазуының арқасында жұлдызаралық қатынасқа түсті. Бұл атабабалардың асыл мұрасының қадірі мен құндылығын дәлелдеді.