Бәйтерек (Несіпбек)
Өте қысқаша мазмұны
Қазақстан, 1990-шы жылдар. Ақын Тәуелсіздік алған елінің болашағын ойлады. Ол бабалардың аруағына сыйынып, қазақ халқының тарихын еске алды. Халық ғасырлар бойы еркіндік үшін күресті, қиындықтарды бастан өткерді.
Ақын Азаттықтың келуіне қуанды, бірақ елдің алдында тұрған қиындықтарды да көрді. Халық бірлігі мен татулығы маңызды екенін айтты. Президент Нұрсұлтан Назарбаев елді жаңа дәуірге бастап барды.
Елбасы астананы Алматыдан Ақмолаға көшіру туралы тарихи шешім қабылдады. Бұл қадам көптеген қиындықтармен жүрді, бірақ Президент елдің болашағын ойлап, батыл шешімге барды. Сарыарқа — қазақ жерінің киелі орталығы, бабалар қорғаған мекен.
Астананы көшіру — ұлы көш болды. Халық жаңа қалаға үлкен үмітпен қарады. Бес жылда Астана заманауи қалаға айналды, ғимараттар салынды.
Бәйтерек – Астананың төріндегі –
Өресі биіктіктің өмірдегі.
Аялы алақаны Елбасының
Секілді өшпейтұғын сеним мөрі... Бәйтерек – Елбасының өр тұлғасы,
Әкеліп өз қолымен Тәңір қойған!
Бәйтерек монументі Астананың символына айналды. Ол елдің бірлігін, биіктікке ұмтылысын білдірді. Ақын халыққа ұлттық құндылықтарды сақтауға, татулықта өмір сүруге шақырды. Астана — Азаттықтың астанасы, қазақ халқының мақтанышы болды.
Бөлімдер бойынша толық мазмұндама
Бөлімдердің атаулары – шартты.
Бөлім 1. Тәуелсіздік пен ақын жолы
Ақын өзінің шығармашылық жолын бабалардың аруағына сыйынудан бастады. Ол өлеңнің ақтаңгері арғы бабасын еске алып, оның басынан ешкімнің аспағанын айтты. Түсінде Тәуелсіздік Падишасы оған ақ қағаз бен алтын қалам берді.
Түсімде Тәуелсіздік Падишасы
Ақ қағаз, алтын қалам берді маған!
Сенемін асыл сөздің тозбасына,
Жетеді өз бақытым өз басыма.
Күбірлеп құлағыма жеті түнде,
Қоймады осы жырды жазбасыма!..
Бөлім 2. Азаттық пен бостандық
Ақын дүниенің кеңдігінен гөрі бір басының бостандығы маңызды екенін жырлады. Ол Аллаға мың шүкірлік жарылқап, кең даланың маңдайының жарқырағанын атап өтті. Тәуелсіз атқан таң мен шыққан күннің керемет құдіретіне таңғалды.
Не пайда дүниенің кеңдігінен,
Болмаса бостандығы бір басыңның?
Шүкірлік жарылқаған Аллаға мың,
Маңдайы жарқырады кең даланың.
Тәуелсіз атқан таң мен шыққан күннің
Керемет құдіретіне таңғаламын.
Бөлім 3. Тәуелсіз Президент пен ел бірлігіне шақыру
Ақын қазақ халқын бірлікке шақырды. Тәуелсіз Президент атқа мінді, ел еңсе көтеріп, күш болуы керек деп жырлады. Ошақтың үш бұтындай үшкіл қазақ бірлігі маңызды болды. Өз тізгінінің өзіне тиген күн туралы айтты.
Ат шаптыр, аруақ шақыр, тойла, қазақ,
Тәуелсіз Президентің атқа мінді.
Ошақтың үш бұтындай үшкіл қазақ,
Ел болып еңсе көтер, күш қыл, қазақ... Өзіңе өз тізгінің тиді бүгін!
Бөлім 4. Нұрсұлтан Назарбаев және жаңа дәуір
Заман өзгерді, тау құлап, орман құрап, теңіз көшті, бірақ тағынан Тәңір ғана қозғалмады. Ақын арасын бақ пен сордың көргенін, арындап асқақтайтын кезеңнің келгенін жырлады. Көлденең көк аттылар басынуы керек болды.
Нұрсұлтан Назарбаев көк тұлы Қазақстанды жер шарында таныстырды. Жаңа дәуір ескімен шарпысып, көз хикметті естімеген оқиғалар көрді. Елбасы шарқ ұрады шартарапқа, қырандай балапаны кеш түлеген.
Сөйлейді Назарбаев Нұрсұлтан боп,
Көк тұлы Қазақстан жер шарында.
Шарпысып жаңа дәуір ескімен,
Көз көрді хикметті естімеген.
Елбасы шарқ ұрады шартарапқа,
Қырандай балапаны кеш түлеген.
Бөлім 5. Қиын кезеңдер мен көсемнің жауапкершілігі
Елбасының әр күні, әр сағаты толғанысқа толы болды. Ауыр салмақ ар-намысқа түсіп тұрды. Алпауыттар жолбарысқа ұқсап, қулық торын жайып іштен арбайды. Көсем алдаудан, жатса-тұрса жазатын адамдардан сақ болды.
Сан ғасыр бұршақ салып мойнына, қазақ құдайдан осы күнді тілеп еді. Бүгіліп тізе бүкті белдескені, өлгені қайта туып, жанды өшкені. Бұлқынған қасіретті қынабында, намысының наркескенін суырды.
Арасын бақ пен сордың көрді көзің,
Арындап асқақтайтын келді кезің... Сан ғасыр бұршақ салып мойыныңа,
Құдайдан тілеп едің осы күнді!
Бүгіліп тізе бүкті белдескенің,
Өлгенің қайта туып, жанды өшкенің.
Бөлім 6. Астананы көшіру туралы тарихи шешім
Елбасы астананы ауыстыру туралы тарихи шешім қабылдады. Ол Алатаудың мұзбалағын, Үшқоңырдағы Ақиықты көрді. Қыранды құс патшасы деп атайтын, бұрынғының сөзі шынға айналды. Ақиық Алатаудың иесі сияқты болды.
Шығатын ең шыңына шыдағандар, арманның шырқауындай заңғар болды. Биіктен басы айналып құлағандар құз түбінде қалды. Жұлдыздай жарқырамай бір кемерден, жалғанның қызығына кім кенелген жоқ.
Түсінде көрген ғажапты нышанына жорып тұрды. Қарасайлап қонған атқа түрі бар болды. Көктің нұры шағылысып, қолында жарқылдаған шарболат болды. Тұлпардың тұяғынан жер сөгіліп, алдынан жау қашады төңкеріліп.
Бөлім 7. Тарихи контекст пен ата-бабалар аруағы
Хан келіп алтын тәжді тіл қатады – Күлтегін, Әз Жәнібек әлде Абылай. Ол баласына ел тұтқасын бекем ұстауды бұйырды. Тағын Тәңір толқытпасын деп тілек білдірді. Бөгде жұрт басынуды жол тұтпасын, өз атының тартып басын ұстасын деді.
Естеми, Бумын, Білге, Күлтегінге адамзатта кім тегінде жетеді деген сұрақ қойылды. Тасқа ойып жазып кеткен өсиеті қасқайып қара жердің тұр төрінде. Ерліктің өшкен еді салты қашан, өмірі қаһарманның халқына тән болды.
Көп болса сөз батады жалқы жанға, қызғаныш қызыл өрті шарпығанда. Шаң жұғып шашасына көрген емес, артында асқар таудай халқы барда. Жұртының жеткізбесе баққа қолын, не керек иеленіп тақтан орын.
Бөлім 8. Астананың Ақмолаға көшуі
Астана Ақмолаға келе жатыр, айбынды Нұрсұлтандай ұлың бастап деп жарияланды. Арқаның асау желі борандайды, бірақ көшке бөгет бола алмайды. Ақтүтек қайта айналып соққанменен, ақсүйек заман жұты оралмайды.
Бұл жерді бабаң қорғап жат қолынан, түспеген күндіз-түні ат жалынан. Асыңа қыл аяғы шыбын қожа, айырылсаң қара қазан қақпағынан деп ескертілді. Көсемнің өзі емес пе шын Астана деген сұрақ қойылды.
Астана Ақмолаға келе жатыр,
Айбынды Нұрсұлтандай ұлың бастап!.. Бұл жерді бабаң қорғап жат қолынан,
Түспеген күндіз-түні ат жалынан.
Асыңа қыл аяғы шыбын қожа,
Айырылсаң қара қазан қақпағынан.
Бөлім 9. Ақмола – жаңа Астана
Ақмола кеше ғана басқа қала болды, айналды Бәйтеректі Астанаға. Астана – ел тірегі, ел айбыны болды. Кемері шалқып жатқан Қазақстан – мұхиттың аласұрған көк айдыны. Жаһанның жанарында жаңа қала, жұлдыздай туа қалған өліарада.
Бес жылда бой көтерген ғимараттар жайнап тұр самалаға шомылғандай. Шаңырағы жас қаланың аспанның бұлтын серпіп тастағаны көрінді. Бүгіннен басталатын шежіресі, авторы – Назарбаев Астананың.
Күні ертең ерке Есілдің жағасына Париж кеп орнай қалса таңғалмаңыз деп айтылды. Мінеки, мойындатты кемелдігін, пайымдап әулиедей келер күнін. Көшіне астананың үрке қарап, сан саққа жүгірткендер не дер бүгін деген сұрақ қойылды.
Бөлім 10. Бәйтерек – бірлік пен болашақ белгісі
Бәйтерек – Астананың төріндегі, өресі биіктіктің өмірдегі болды. Аялы алақаны Елбасының секілді өшпейтұғын сеним мөрі. Самсаған қара орманым – байтақ елім, ортаңда бойлап өскен Бәйтерегің деп жырланды.
Туыңдай қанат керген желді күнгі,
Танытты кең әлемге теңдігіңді.
Тұрғанда Бәйтерегің көкке шырқап,
Ұстай біл асқақтатып Елдігіңді!.. Самсаған қара орманым – байтақ елім,
Ортаңда бойлап өскен Бәйтерегің!