Ақиқат пен аңыз (Нұршайықов)
Қысқаша мазмұны
Алматы, қыркүйектің соңы. Әңгімеші Фурманов көшесімен жоғары қарай бара жатты. Күз келгенімен, күн әлі де жылы болатын - ауа райы болжамшылары жиырма бес градус ыстық күтілетінін хабарлаған еді.
Бірақ ауа райының хабаршылары бүгін жиырма бес градус ыстық болады деп айтқанымен, жаз жиырма бесі мен күз жиырма бесінің жалыны бірдей болмайды екен.
Жазда мұндай ыстықта адамдар шолақ жең көйлекпен жүріп, көлеңке іздейтін. Қазір де көйлекшеңдер кездескенімен, көпшілік иықтарына костюм іліп, асықпай басып жүрді. Күздің келгенін сарғайған жапырақтар айқын білдіретін - ағаштардан қалықтап түскен екі-үш жапырақ әңгімешінің алдына келіп түсті. Осылайша әңгімеші күзгі Алматының көшесімен жүріп, маусымдардың ауысуы туралы ойға батты. Бұл «Ақиқат пен аңыз» атты шығарманың бірінші диалогының басталуы еді. Әңгіме одан әрі қарай өрбіп, кейіпкерлердің арасындағы диалогтарға ұласатын болды. Алматының күзгі көрінісі мен ауа райының өзгеруі туралы сипаттама әңгіменің философиялық сарынын және ақиқат пен аңыздың арақатынасы туралы ойларды тудыратын алғышарт болып табылды.
Толық мазмұны
Бөлімдерге бөлу шартты түрде жасалған.
Алматының күзгі ауа-райы
Сентябрь айының аяғы болғанымен, Алматы қаласы әлі де ыстық, шуақты және жылы нұрға бөленіп тұрды. Ауа райы туралы хабарлар бүгін жиырма бес градус ыстық болатынын болжағанымен, жаздың жиырма бесі мен күздің жиырма бесінің арасында айырмашылық бар екені байқалды.
Алматы жазда да, күзде де әсем ғой, шіркін! Сентябрьдың аяқ кезі болса да, астана ыстық, шуақ, жылы нұрға бөгіп тұр.
Жаздың ыстық күндерінде адамдар салқындық іздеп жүретін еді. Ал қазір ауа-райы жылы болғанымен, көптеген адамдар иықтарына костюм киіп, баяу қадам басып жүретін болыпты. Бұл күздің келгенінің белгісі еді.
Жаздың мұндай күндерінде шолақ жең көйлек киген көше жаяулары жандарына сая таппай дедектейтін еді.
Күн әлі де едәуір ыстық болғанымен, табиғат өзгеріп жатқанын көрсететін белгілер байқалды. Ауа-райының өзгеруі тек температурада ғана емес, адамдардың киім-кешегінде де көрініп тұрды. Қала тұрғындары маусымның ауысуын сезіп, соған сәйкес дайындалып жатты.
Алматының көшелері әлі де адамдарға толы болды, бірақ олардың қимылдары мен киім-кешегі жаздағыдай емес еді. Қаланың ауа-райы жұмсақ болғанымен, табиғаттың өзгеруі барлық жерде сезіліп тұрды. Бұл өзгерістер қаланың тұрғындары мен келушілеріне де әсер етіп жатты.
Қазір де көйлекшеңдер көп кездескенімен, бірсыпыра жұрт иықтарына костюм іліпті, бәрі де аяқтарын асықпай басатын болыпты.
Қала тұрғындарының мінез-құлқындағы бұл өзгерістер маусымдық ауысудың табиғи көрінісі болды. Адамдар инстинктивті түрде күздің келуін сезіп, соған сәйкес өздерінің қимылдарын реттеп жатты. Бұл Алматының ерекше сипатын көрсететін бір жағдай еді - қала тұрғындары табиғатпен үйлесімде өмір сүруді білетін.
Күн сәулесі әлі де жерді жылытып тұрғанымен, ауаның салқындығы сезіліп жатты. Бұл контраст Алматының күзгі кезеңінің ерекшелігін көрсетті. Қаланың тұрғындары мен келушілері осы ауа-райының өзгеруін жақсы білетін және соған дайындалған еді. Олар табиғаттың ырғағын сезіп, соған сәйкес өмір сүруді үйренген болатын.
Алматының күзгі ауа-райы өзінің ерекше сұлулығымен ерекшеленді. Жаздың ыстығы мен күздің салқындығының арасындағы бұл кезең қаланың ең сұлу мезгілдерінің бірі болып саналды. Адамдар бұл уақытты ерекше бағалайтын және қаланың сұлулығын тамашалауға уақыт бөлетін.
Көше жаяуларын бақылау
Көшеде жүрген адамдарды бақылау арқылы маусымның өзгеруін анық байқауға болды. Жаз бен күз арасындағы айырмашылық тек температурада ғана емес, адамдардың мінез-құлқында да көрінді. Көше жаяулары өздерінің қимылдары мен киім-кешегі арқылы табиғаттың ырғағына сәйкес келетін.
Жаздың ыстық күндерінде адамдар тез қозғалып, салқындық іздейтін еді. Олар жеңіл киім киіп, көлеңке іздеп жүретін. Ал күзде жағдай өзгеше болды - адамдар баяу жүріп, ауа-райының өзгеруіне дайындалып жатты. Бұл табиғи процесс қала тұрғындарының дана екенін көрсетті.
Көшелерде жүрген адамдардың қимылдары мен мінез-құлқы маусымға сәйкес өзгеріп отырды. Олар инстинктивті түрде табиғаттың ырғағын сезіп, соған сәйкес өздерінің күнделікті өмірін реттейтін. Бұл Алматы тұрғындарының табиғатпен тығыз байланысын көрсететін маңызды белгі болды.
Адамдардың киім-кешегіндегі өзгерістер де назар аударарлық еді. Жаздың жеңіл киімдері мен күздің жылы киімдерінің арасындағы ауысу кезеңі байқалды. Көптеген адамдар костюм киіп, күзге дайындалып жатты. Бұл олардың табиғаттың өзгеруін жақсы сезетінін көрсетті.
Көше жаяуларының мінез-құлқындағы бұл өзгерістер қаланың ерекше атмосферасын жасады. Алматы тұрғындары табиғатпен үйлесімде өмір сүруді білетін адамдар еді. Олар маусымдық өзгерістерге дұрыс жауап беріп, соған сәйкес өздерінің өмір салтын реттейтін.
Бұл бақылаулар Алматының ерекше сипатын ашып көрсетті. Қала тұрғындары мен келушілері табиғаттың ырғағын сезіп, соған сәйкес өмір сүруді білетін. Олардың мінез-құлқы мен киім-кешегі арқылы маусымдық өзгерістерді анық байқауға болды. Бұл қаланың табиғатпен тығыз байланысын көрсететін маңызды дәлел болды.
Күздің келу белгілері
Күздің келуін көрсететін ең айқын белгі сары жапырақтар болды. Табиғат өзінің түсін өзгертіп, жаңа маусымға дайындалып жатты. Ағаштардың жапырақтары сарғайып, жерге түсе бастады. Бұл табиғи процесс күздің келгенін нақты көрсетті.
Күн әлі де едәуір ыстық болғанымен, сары күздің келгенін сары ала жапырақтар айқын аңғартқандай еді.
Жапырақтардың түсуі күздің келгенінің ең көрнекі белгісі болды. Олар ағаштардан ажырап, жерге қалықтай құлап жатты. Бұл көрініс табиғаттың циклдік өзгеруінің бір бөлігі еді. Сары жапырақтар қаланың көшелеріне ерекше сұлулық беріп жатты.
Төбеден төмен қарай қалықтай құлаған екі-үш жапырақ Фурманов көшесімен жоғары қарай өрлеп бара жатқан менің алдыма келіп түсті.
Фурманов көшесінде жүрген кезде жапырақтардың түсуі ерекше байқалды. Олар желмен ұшып, көшенің бойымен домалап жатты. Бұл көрініс күздің келгенін нақты көрсетті. Жапырақтардың қозғалысы табиғаттың өзгеруінің поэтикалық көрінісі болды.
Табиғаттың бұл өзгерістері қаланың атмосферасына ерекше әсер етті. Күздің келуі тек жапырақтардың түсуімен ғана емес, ауаның салқындауымен, адамдардың мінез-құлқының өзгеруімен де байқалды. Бұл кешенді өзгерістер Алматының күзгі кезеңінің ерекшелігін көрсетті.
БІРІНШІ ДИАЛОГ
Күздің келуі туралы ойлар мен бақылаулар диалогқа негіз болды. Табиғаттың өзгеруі, адамдардың мінез-құлқындағы ауысулар, қаланың атмосферасының өзгеруі - мұның бәрі күздің келгенін көрсететін белгілер еді. Бұл өзгерістер Алматының ерекше сипатын ашып көрсетті.
Сары жапырақтардың түсуі, адамдардың киім-кешегінің өзгеруі, ауа-райының салқындауы - мұның бәрі күздің келгенінің нақты дәлелдері болды. Алматы қаласы осы өзгерістерге бейімделіп, жаңа маусымға дайындалып жатты. Табиғат пен адам арасындағы үйлесімділік қаланың ерекше сұлулығын жасады.